Een vrouw als werktuig voor de man

werktuig

Afgelopen weekend stond het thema ‘huwelijk’ een beetje centraal in mijn gemeente. Toevallig was ik vlak voor het weekend ook met een tekst over het huwelijk bezig. Deze tekst wordt in mijn beleving niet zo vaak besproken als het over het huwelijk gaat, waarschijnlijk omdat de boodschap hiervan nogal voor zichzelf spreekt. De tekst bleef me bij, omdat ik niet direct begreep wat Paulus nu precies schreef.

In I Thessalonicenzen 4:2-6 staat in de Telos vertaling:

Want u weet welke bevelen wij u hebben gegeven door de Heer Jezus. Want dit is de wil van God: uw heiliging, dat u zich onthoud van de hoererij; dat ieder van u zijn eigen vat weet te bezitten in heiliging en eerbaarheid (niet in begerige hartstocht, zoals de volken die God niet kennen)

Paulus schrijft dit aan een gemeente, die hij niet lang daarvoor zelf heeft gesticht, samen met onder andere Silas en Timotheus. In Handelingen 17 is te lezen dat Paulus tijdens zijn rondreis in Thessalonika zowel Joden als Grieken weet te overtuigen dat de Messias moest lijden en opstaan en dat Jezus deze Messias is. Veel Joden werden echter jaloers, veroorzaakten een oproer en beschuldigden Paulus en de zijnen tegenover de autoriteiten. Zij zouden hebben beweerd dat er een andere koning dan de keizer is, namelijk Jezus, en dat mag natuurlijk niet. Daarom verlaten Paulus en zijn medewerkers ’s nachts de stad.

Als Paulus wat later in Athene is, maakt hij zich zorgen om deze jonge gemeente, omdat zij al meteen bij haar ontstaan verdrukt werd. Omdat hij zelf verhinderd wordt terug te keren, stuurt hij zijn medewerker Timotheus om de gelovigen in Thessalonika te bemoedigen. Timotheus keert gelukkig terug met een blij bericht over de jonge gelovigen en Paulus schrijft ze daarop zijn eerste brief. De brief draagt een persoonlijk karakter en lijkt bedoeld als een verdere bemoediging van de verdrukte gelovigen. Paulus spreekt zijn dank uit aan God, dat zij, ondanks verdrukking, het woord hebben aangenomen. Zij hebben zich van de afgoden bekeerd en zijn een voorbeeld voor anderen geworden. De wederkomst van Jezus (het bekende I Thess 4:13-18) is een belangrijk thema van de brief. Ook herinnert Paulus aan bevelen die hij heeft doorgegeven, hoe de gelovigen zich moeten gedragen en God behagen. Dit schrijft hij in bovenstaande verzen.

In de Telos vertaling schrijft Paulus: dat ieder van u zijn eigen vat weet te bezitten in heiliging en eerbaarheid. Deze vertaling riep bij mij de vraag op wat Paulus precies bedoelt. Wat is dat eigen vat? Het Griekse woord hiervoor is skeuos, dat behalve vat ook de betekenis van huishoudelijk gereedschap, werktuig, instrument of tuigage (of anker) van een schip kan hebben. Het kan oneervol, misschien wel als urinoir, of eervol, om bijvoorbeeld wijn in te houden, gebruikt worden en van verschillende materialen gemaakt zijn (2 Tim 2:21). Soms wordt het ook gebruikt als metafoor voor het menselijk lichaam. Paulus zelf wordt een uitverkoren skeuos, instrument,genoemd om de naam van de Heer te dragen (Hand 9:15).

Wat bedoelt Paulus er nu mee dat ieder zijn eigen skeuos weet te bezitten? De Nieuwe Bijbelvertaling (en ook de Statenvertaling) vertaalt dit vers anders dan de Telosvertaling:

dat ieder van u zijn lichaam heiligt en in eerbaarheid weet te beheersen (NBV)

maar de NBV geeft in een voetnoot aan dat een andere vertaling ook mogelijk is:

dat ieder van u heilig en eerbaar met zijn vrouw leeft

Het idee achter deze vertalingen, die ook de interpretaties van verschillende Bijbelcommentatoren weergeven, is dat Paulus met het woord skeuos of het (eigen) lichaam kan bedoelen, of de eigen vrouw. Het eigen lichaam kan bedoeld zijn omdat skeuos wel vaker als metafoor voor een menselijk lichaam gebruikt wordt, bijvoorbeeld in 2 Kor 4:7 waar ons lichaam wordt vergeleken met een ‘aarden vat’. Het woord dat met bezitten wordt vertaald in de Telosvertaling, het werkwoord ktaomai, wordt in dit geval geïnterpreteerd als controleren of beheersen. Maar met skeuos kan ook een eigen vrouw bedoeld zijn, omdat bijvoorbeeld Petrus het vrouwelijke met zwakkere vaten vergelijkt (I Petr 3:7, het bekende ‘broze vaatwerk’). Het woord ktaomai kan in dit geval ook letterlijk worden vertaald met verkrijgen, waardoor een mogelijke vertaling is dat ieder heilig en eerbaar zijn eigen vrouw verkrijgt. Verder suggereert ook de context dat met skeuos een vrouw wordt bedoeld. Paulus schrijft hierna namelijk:

en dat men zijn broeder geen onrecht aandoet en hem bedriegt in die zaak, want de Heer is een wreker van dit alles, zoals wij u ook vroeger gezegd en ernstig betuigd hebben.

Als je niet alleen je eigen vrouw, maar ook die van een ander ‘verkrijgt’, dan doe je jouw broeder inderdaad onrecht aan. Waarom zou Paulus dan het woord skeuos voor een vrouw gebruiken? Ik weet het niet, maar de concordantie van Strong geeft een hint met een opmerking bij een mogelijk figuurlijke betekenis van skeuos: specially, a wife as contributing to the usefulness of the husband.

Er zijn nog wel meer interpretaties op internet te vinden. Zo zou skeuos op de genitaliën kunnen slaan, maar ik laat het maar aan de fantasie van de lezer over hoe hier over te denken.

De titel van deze blog, de vrouw als werktuig voor de man, is natuurlijk niet serieus bedoeld. Zo denk ik niet over vrouwen en Paulus denk ik ook niet. Ik durf niet met zekerheid te zeggen wat de juiste vertaling of interpretatie van deze tekst zou moeten zijn. Ik denk ook niet dat dit zo heel veel uitmaakt, want de bedoeling van dit tekstgedeelte lijkt mij duidelijk. Christenen moeten geen losbandig seksueel leven leiden, maar moeten in ‘heiligheid en eer’, in plaats van begerige hartstocht, met zichzelf en hun (toekomstige) partner omgaan. De maatschappelijke rol en de rol binnen een relatie van vrouwen zijn tegenwoordig anders dan die in Paulus’ tijd. Daarom denk ik dat zowel mannen als vrouwen zichzelf aangesproken mogen voelen door deze tekst. Dan mogen ze zelf uitmaken wie de skeuos is.

3 gedachten over “Een vrouw als werktuig voor de man

  1. Kees

    Ha Hannes,

    Het raadsel is minder groot als je naar het Hebreeuws kijkt. Het woord voor ‘vat’ is ‘kol’ wat de betekenis van een container/houder die gevuld is, vol, geheel, compleet. Het betekenisveld is breed. Van dezelfde wortel afgeleid is het woord ‘kallah’. De betekenis van dit woord maakt in een klap duidelijk waar Paulus het over heeft. Het is namelijk … een bruid. Eeen bruid is degene die je compleet maakt. Zij is degene die aan de bruidegom wordt toegevoegd om hem compleet te maken. Het beeld van een vat heeft in het Hebreeuws dus een zeer directe band met het woord bruid. Dat is iets dat je in het vertalen van Hebreeuws naar Grieks mist, laat staan als we het alleen uit het Grieks kennen en moeten gissen naar de betekenis en op wie het betrekking heeft. Niet nodig dus: het gaat nadrukkelijk om de bruid en de wijze waarop je haar verwerft.

    1. Hannes

      Hoi Kees

      bedankt voor je goede en informatieve reactie. Dit werpt voor mij nieuw licht op deze tekst. Het grappige is dat ik vanuit het Nederlands een negatieve associatie had bij het woord ‘vat’, in de zin van ‘hol’ of ‘leeg’. Vanuit het Hebreeuws is die associatie een stuk positiever, als het ‘vol’ is. Ik had zelf ook bedacht dat Paulus het woord voor een handig hulpmiddel (werktuig) juist gebruikte met in het achterhoofd de tekst uit Genesis, dat de vrouw een hulp en complement van de man is. Ik kon hier echter geen aanwijzing voor vinden, maar zocht in de griekse tekst van de septuagint… Misschien moet ik me toch maar eens aan Hebreeuws gaan wagen 

      groet

      Hannes

  2. Unknown

    this is a Jewish answer to what you write :

    “According to a well-known midrash, after God created the universe in six days, He has been arranging marriages ever since; and according to the Talmud, 40 days before a male child is conceived a voice from heaven announces whose daughter he is to marry (in Yiddish, such a “heavenly match” is called “bashert,” a word meaning “destiny”). The steps leading up to a marriage proposal are sometimes called a shidduch and, in former days, were arranged by the shadkhan, or matchmaker.”

Laat een antwoord achter aan Unknown Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *